Kur'an Etimoloji Yazılar

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 184 kez, 9 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: Bina etmek, yapmak, inşa etmek

binâ/bünyân – yapılan yapının adıdır.

ibn/benev, (dişil) ibneh/bint – oğul, böyle denilmesinin nedeni, oğlun babası için bir bina oluşundandır; çünkü bir nevi onu yapan babadır. Bir şeyin herhangi bir yönünden kaynaklanan, terbiyesinden geçen, çok aranan, çok hizmet eden ya da işini gören kişi için onun oğlu denir.

Türkçeye girmiş türevler: bina, bani, binaen (binaenaleyh), bünyan, bünye

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 185 kez, 10 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: İşitmek, duymak, dinlemek, bir dileği kabul etmek, anlamak, algılamak; duyurmak

sem’ – Kulağın, kendisiyle sesleri işittiği yetidir. Kulağın işlevine de denir.

istimâ’ – Kulak vermek/dinlemek

Türkçeye girmiş türevler: sema, istima, mesmu, semah, semai, semazen

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 7 kez, 1 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: habl – ip, sebep, vasıta, urgan, yulara bağlanan ip, bağ, damar, uzatılmış, gerilmiş ağ. mecazi olarak “ahid, zimmet, eman”. ulaşmak ve kendisiyle bir şeye ulaşılan varlık. Bağlayıcı özelliği nedeni ile yapılan sözleşmeye, verilen söz.

hibâleh – avcının ipi/ağı

Türkçeye girmiş türevler: kablo

~ Fr câble/câbleau urgan, halat OLat capulum urgan ≈ Aram ḥebel

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 1 kez, 1 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: Uzun, ince veya güzel boyunlu olmak.

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 2 kez, 1 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: Biri için çalışmak, başkası ile çalışmak.

hatab – Yakmak için hazırlanan şey, odun

hâtib – Sözünü karıştıran

hammâletel hatab – “Odun hamalı” ifâdesi kötülük maksadıyla laf taşımak demektir.

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 64 kez, 10 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: taşımak, yük taşımak, yüklenmek.

himl – Sırta yüklenen şeyler gibi, zâhirde/açıktan yüklenen ağırlık.

haml – Bâtında (içten) yüklenen ağırlıklar.

humûleh – binek hayvanı

hamîl – (suyu taşıdığından) çok suyu olan bulut. Selin taşıdığı şey. Anne karnındaki çocuk. Kefil, üzerinde hak bulunan kişi ile beraber hakkın sorumluluğunu taşıdığından bu adı almıştır. Soyu belli olmayana denir.

hammâletel hatab – (Mesed 4)- “Odun hamalı” ifâdesi insanların arasını bozmak için laf dolaştırmaktan kinayedir. Kötülük maksadıyla laf taşımak.

Türkçeye girmiş türevler: hamal, hamil, hamile, hamle, hamule, ihtimal, muhtemel, tahammül

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 73 kez, 5 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: doymak, zengin/varlıklı olmak, malı – mülkü çok olmak, ihtiyacı olmamak, hiçbir şeye muhtaç olmamak, kendi kendine yetmek, yetkin ve yeterli olmak, refah içinde yaşamak. Bir yerde ikamet etmek, hayatiyetini sürdürmek.

Ğâniyeh – Güzelliğiyle yetinip süse ihtiyaç duyman kadın

Ğanne – Terennüm etmek, şarkı söylemek

İsteğnâ – Zengin olmak

Türkçeye girmiş türevler: gına, gani, istiğna (müstağni), teganni, muganni

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 86 kez, 1 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: varlıklı olmak.

Not: Mim-Vav-Lam kökünün “yakın olmak, gözetmek, göz kulak olmak, yönetmek, başında durmak” anlamındaki Vav-Lam-Ye kökünden türetilmiş ikincil bir tekil form olduğu düşünülmektedir.

mal – davar, zenginlik, servet
mewâli – sahip olunanlar, yönetilenler

Türkçeye girmiş türevler: anamalcılık, beytülmal, emval, kabzımal, mali, maliye, maliyet

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 3 kez, 2 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: ateşin tutuşması, alev alev olması demektir.

lehîb – ateşin görünen alevlenmiş hali
leheb – duman, toz
mülhîb – kızışmış
ülhüb – hızlı koşan
lühâb -susamış insana dokunan sıcaklık
lühbeh– siması kırmızıya dönük olan, öfkeli, hırçın, basit olaylarda bile parlayan kimse

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 117 kez, 3 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: Baba demektir. Bir şeyin icat, ıslah veya zuhuruna sebep olan herkese baba adı verilir. Amca ile baba beraber, anne de baba ile beraber ebeveyn (iki baba) diye adlandırılır. Aynı şekilde dede de baba ile beraber ebeveyn sayılır. İnsanın öğretmeni, ilimle eğiten âlimler de baba diye adlandırılmıştır. Herhangi bir şeye önder olan kişi için de mecazi anlamda kullanılır.