Kur'an Etimoloji Yazılar

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 248 kez, 6 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: söylemek, herhangi bir işin yapılmasını söylemek, bir işin yapılmasını istemek, emretmek, talimat vermek, yönetmek.

emir (emr) – “emir, buyruk. hal, durum, iş, olay, konum”.

Türkçe’ye girmiş türevler: amir, emare, emireri, amira, amiral, mir, imrahor, miralay, mirliva, mirza, ümera, emrihak, emrivaki, evamir, memur, ululemr, umur (umursa-)

İbr/Aram āmar אמר söylemek, buyurmak

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 234 kez, 9 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: gütmek, çobanlık etmek, otlatmak, beslemek, dikkatle gözlemlemek, bakmak, gözetmek, emir tutmak, kurala uymak, yönelmek, yönetmek, dikkat etmek. Sürüleri besleyen, çoban.

istiğfâr “kişinin kusurunun bağışlanmasını Allah’tan talep etmesi” demektir. İsfahânî’ye göre bu talebin hem söz hem fiille olması gerekir; aksi halde istiğfar kişiyi yalancı durumuna düşürür.
mağfiret başkasının kusurunu görmeme” anlamında insana, Allah’a nisbet edildiğinde “kulunun günahını örtüp kusurunu bağışlaması” anlamına gelir.

Türkçe’ye girmiş türevler: mağfiret, estağfurullah, gaffar, gufran, istiğfar, miğfer

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 10 kez, 6 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: gütmek, çobanlık etmek, otlatmak, beslemek, dikkatle gözlemlemek, bakmak, gözetmek, emir tutmak, kurala uymak, yönelmek, yönetmek, dikkat etmek. Sürüleri besleyen, çoban.

riayetun – riayet, uyma, yerine getirme, gözetim
mera – mera, otlak
rea – gözlemlemek, saygı duymak, bakmak, dinlemek, kulak vermek.

Türkçe’ye girmiş türevler: riayet, mera, meri, raiyet (reaya)

Aram rāˁyā רעיא çoban’

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 232 kez, 12 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: yakın olmak, yanında olmak, yan yana bulunmak, yardımcı, dost, veli, yakın, yoldaş; uygun olmak, sevmek, yönelmek, yardım etmek, korumak, bir işin sorumluluğu kendi üstünde olmak, gözetmek, göz kulak olmak, yönetmek, başında durmak.

“Vellâ” ve “tevellâ” gibi fiiller “yüz çevirmek, uzak durmak” mânalarına gelir.

Türkçe’ye girmiş türevler: evla, evliya, mevla, mevali, mevlana, molla, mütevelli, velayet, istila, müstevli, vali, vilayet, eyalet, veliaht, velinimet, mal, maliye, maliyet

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 42 kez, 2 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: kederli / hüzünlü/ mutsuz / mahzun olmak; derde girmek, matem, mahzun etmek, bir şeye üzülmek, kederlenmek, tasalanmak, endişe, gam, efkar, tasa, acı, can acısı, hüzün, üzüntü, keder, tasa.

hüzün “istenmeyen bir durumun başa gelmesinden veya geçmişteki bir kayıptan duyulan keder, üzüntü” şeklinde tanımlanır ve sürûr ve ferah kelimelerinin karşıtı olarak gösterilir. Râgıb el-İsfahânî “hüznü” “kederden hâsıl olan iç sıkıntısı” şeklinde tanımladıktan sonra bu sıkıntının iradî olmadığını, bu sebeple Kur’an’da geçen “üzülme” veya “üzülmeyiniz” gibi ifadelerin gerçekte hüzünlenmeyi değil bu duyguya götüren davranışlardan sakınmayı öğütlediğini belirtir.

Türkçe’ye girmiş türevler: hüzün, hazin, mahzun

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 21 kez, 7 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: genç/civan olmak; ergin, cesur, cömert, erkeksi nitelikler, gözüpek, cesur, iyi arkadaş, genç yoldaş, genç köle, hizmetkar.

efta – tavsiyede bulunmak, görüş bildirmek, talimat vermek, karar vermek, bir hukuk meselesinde yargıda bulunmak/karar vermek, yasal bir kararname vermek, yasal bir karar ilan etmek, ilahi bir karar vermek veya kutsal bir yasa çıkarmak, anlamını açıklamak, duyurmak, açıklama yapmak.

fetva kelimesi sözlükte “bir olayın hükmünü açıklayan veya hükmünü koyan, güçlükleri çözen kuvvetli cevap, hukuki görüş” anlamındadır.

Türkçe’ye girmiş türevler: fetva, müftü

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 4 kez, 2 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: gayrimeşru/yasadışı olandan kaçınmak, utanmak, edepli olmak, kanaatkâr olmak, kendini dizginlemek.

iffet – güzel olmayan söz ve davranışlardan sakınmak

Türkçe’ye girmiş türevler: afif, iffet

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 70 kez, 4 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: eğlenmek, keyfini sürmek, yararlanmak; hediye, yararlı / avantajlı herhangi bir şey, mallar (örneğin mutfak eşyaları, mobilyalar), emtia/mal/eşya

temettuˁ – kullanma, yararlanma, menfaat elde etme

metâ kelimesi (çoğulu emtia), “insanın elde edip yararlanmak istediği her türlü maddî değer ve ihtiyaç maddesi demektir.

mut‘a erkeğin eşinin geçimini sağlamak üzere ona vermekle yükümlü olduğu maddî değeri ve özellikle hanımını boşaması halinde ona ödeyeceği nafakayı ifade etmekte, ayrıca “mehir” mânasına da gelmektedir.

Türkçe’ye girmiş türevler: meta, emtia, matah, muta, temettü

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 180 kez, 8 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: doğru / iyi / dürüst / namuslu / güvenilir olmak, uymak, uygun olmak.

saleha – uygun/iyi/yararlı oldu, uydu, uyum gösterdi, iş yürüdü.
eslaha – bir şeyi doğru yapmak, reform yapmak, iyi şeyler yapmak.
sâlihât – iyi/düzgün eylemler/işler
aslaha – işleri düzeltmek, kendini düzeltmek, aralarında anlaşmaya varmak, uygun kılmak
islâh – doğruluk/namusluluk/dürüstlük, uzlaşma/barış, düzeltme/iyileştirme/yasayı değiştirme/değişiklik, daha iyi hale getirme, reform/tekrar kurma/yeniden düzenleme.
muslihun – reformcu/namuslu/dürüst/bütünlüklü/barışçı kişi

Salih Sözlükte “(bir şey) iyi, doğru, yararlı ve uygun olmak; doğruluk, dürüstlük” anlamlarındaki salâh (sulûh) kökünden türeyen sâlih kelimesi “faydalı, iyi, doğru ve güzel olan, işe yarar, her türlü bozukluk ve yanlışlıktan arınmış; barışçı, uyumlu” gibi mânalara gelmekte olup fâsid (bozuk, düzensiz) ve sû’ (kötü, çirkin) kelimelerinin karşıtıdır. Aynı kökten gelen sulh “nefret ve düşmanlığa son verme”, ıslâh “düzeltme, daha iyi ve faydalı hale getirme; insanlar arasındaki çatışmayı ortadan kaldırma”, muslih “bozukluğu düzeltip iyileştiren, barıştan yana olan” mânalarında kullanılmaktadır. Kur’ân-ı Kerîm’de sâlih kavramı biri “iyi, hayırlı iş ve davranış”, diğeri “dinî ve ahlâkî bakımdan iyi davranışlara sahip kişi” olmak üzere iki mânada kullanılmıştır.

Türkçe’ye girmiş türevler: salih, saliha, ıslah, ıslah etmek, sulh, maslahat, ıstılah, maslahat, maslahatgüzar, musalaha, salah, salahiyet

Aram. ṣəleḥ צלח 1. yarmak, 2. başarmak, müreffeh olmak, uygun olmak

Kuran’da bu kökten türetilmiş kelimeler toplamda 250 kez, 6 adet türemiş formda geçiyor.

Kuran’daki geçiş yerlerinin detaylı analizi için tıklayınız

Kök anlamı: son, diğer, sonra gelen, sonraki, başka, ikinci. geriye gitmek, geri çekilme, vazgeçme, geri durma, gecikme, erteleme, tecil etme, sonuncu, bir şeyin arka bölümü.

Türkçe’ye girmiş türevler: ahir, ahiret, bilahare, teehhür, tehir (muahhar), uhrevî